Ba Tư - xứ sở của Nghìn lẻ một đêm

Shiraz – thành phố lười biếng và vui vẻ

Shiraz là thành phố đầu tiên chúng tôi đặt chân đến, một thành phố miền Nam phóng khoáng được mệnh danh thành phố “lười biếng và vui vẻ”. Khi chưa đến Iran, do đọc được thông tin mọi phụ nữ, kể cả khách du lịch, đến Iran đều phải quàng khăn che kín tóc, nên ngay các bạn đồng nghiệp quốc tế cũng hỏi tôi tại sao lại đi du lịch một nước Hồi giáo hà khắc đến vậy. Hoá ra không phải thế. Dù phụ nữ vẫn quàng khăn theo quy định nhưng tôi gặp khá nhiều phụ nữ chỉ quàng nhè nhẹ che một phần mái tóc, trông như để làm đẹp nhiều hơn là để che kín. Phụ nữ ở đây cũng trang điểm thoải mái hơn, vào đền thiêng không bị đưa giấy bắt xoá. Nhiều đôi nam nữ, vợ chồng cũng thoải mái cầm tay, khoác vai, tôi hoàn toàn không có cảm giác đang ở một nước đạo Hồi khắc nghiệt.

Về sau đi lên các thành phố phía Bắc tôi mới biết không phải nơi nào cũng vậy. Điển hình là ở Qom, thành phố sùng đạo nhất Iran, phần lớn phụ nữ chỉ mặc màu đen, khăn dài trùm kín không hở, vào thánh đường phải quệt hết son, tuyệt đối áo quần không được hở, tay hơi cộc cũng bị nhắc nhở.

Phần lớn các nhà thờ đạo Hồi ở Iran có kiến trúc mái vòm nguy nga, ốp gạch men trang trí hoa văn cực kì chi tiết. Rất nhiều thánh đường và nhà thờ đạo Hồi lớn có màu xanh biển, xanh lá hoặc nâu nhạt, riêng ở Shiraz có nhà thờ gạch men màu hồng với nhiều họa tiết trang trí lâu đài châu Âu lạ mắt, nên còn được gọi là Pink Mosque. Đặc biệt Pink Mosque còn có một gian thờ có dãy cửa sổ gạch màu, mặt trời buổi sáng chiếu xiên, lung linh phản chiếu vô vàn sắc màu trên nền thảm.

Đặc sản của Ba Tư

Ra khỏi nhà thờ, còn chưa hết choáng ngợp với những mái vòm cao rộng và những bức tường khổng lồ gạch hoa tinh xảo, bước sang khu chợ cổ bazaar tôi lại tiếp tục choáng ngợp vì quy mô kiến trúc cũng như màu sắc, không khí mua bán náo nhiệt nơi đây. Có thể nói khu phức hợp (complex) ở trung tâm cũng là đặc điểm chung của nhiều thành phố lớn ở Iran. Thông thường một khu phức hợp sẽ bao gồm một quảng trường rất lớn, một hoặc hai nhà thờ chính, chợ cổ mái vòm bao quanh quảng trường, khu nhà tắm công cộng và quán trà kiểu Ba Tư vô cùng đặc trưng trong chợ.

Do du lịch chưa bị đại trà và thương mại hoá nên các sản phẩm của Iran vẫn còn giữ được nhiều đặc trưng địa phương. Nhuỵ hoa nghệ tây saffron, hạt dẻ cười pistache, chà là, các loại kẹo đường, kẹo gương truyền thống, hay các sản phẩm gốm sứ, chạm đồng, mạ thiếc đều được làm kĩ và tinh xảo hơn các sản phẩm lưu niệm bán tại các nước xung quanh: Thổ Nhĩ Kỳ, Ma-rốc. Đặc biệt là thảm Iran, chi tiết, cầu kì, chất lượng nhất thế giới.

Thật khó để dứt ra khi hàng quán liền kề nhau với vô số mặt hàng độc đáo. Nhưng vẫn nên dành ra chút thời gian vào một quán trà truyền thống trong chợ (teahouse) tận hưởng không gian thư giãn giữa khu chợ huyên náo. Và nhất định không thể bỏ qua các nhà tắm công cộng (bathhouse) – độc đáo và lộng lẫy.

Xứ sở Nghìn lẻ một đêm

Chúng tôi đã ngủ đêm trong hang của nhà dân tại Meymand, một khu làng hang đá hình thành từ hơn 3.000 năm trước; đã đón hoàng hôn nơi nhà trọ Zein-Al-Din Caravanserai giữa sa mạc, nằm trên con đường tơ lụa trải dài khắp Iran do nhà vua ra lệnh xây dựng để phục vụ các đoàn hành hương nhiều thế kỉ trước. Đã đi xuyên qua con đường mái vòm hun hút ở Yazd để lọt vào nhà trọ thương gia sang trọng, yên tĩnh giữa khu chợ náo nhiệt. Đã thử cả Abbasi Caravanserai sang trọng giữa thành phố dành cho các đoàn thương nhân ngày xưa dừng chân chặng cuối chuyên chở hàng hoá. Hay Ameriha, khu dinh thự cổ mênh mông tuyệt đẹp từ thế kỷ XVIII-XIX của một đại gia đình thương gia buôn thảm ở Kashan. Thời gian quá ngắn, trải nghiệm các nhà trọ có lịch sử lâu đời cũng là một cách để hiểu thêm lịch sử hình thành và văn hoá huyền bí xứ sở Nghìn lẻ một đêm.